Column: De chronische neergang van FC Twente

Wanneer ziet Munsterman in wat voor puinzooi hij heeft aangericht?

Ongewild symboliseert FC Twente de teloorgang van de provincie. Met AZ, sc Heerenveen en FC Groningen manifesteert het zich als de verliezer van het seizoen. De klassieke grote drie vechten het kampioenschap uit, met mogelijk Vitesse als outsider. Steden als Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven hebben de macht weer opgeëist.

De chronische neergang van FC Twente heeft zich meteen al na de eerste landstitel in de historie van de club ingezet. Medio 2010 begon het verval. De directie stelde trainers aan als Michel Preud’homme en Co Adriaanse. De Belg presteerde nog succesvol, met een tweede plaats achter Ajax en een spannende tweestrijd met de Amsterdammers, maar Preud’homme irriteerde menigmaal de leiding van Twente. Er was weinig chemie met de assistenten en de omgeving kon niet wennen aan de vreemde gewoonten van de pruimtabak kauwende trainer. Ondanks de tweede plaats dwaalde het eerste elftal af van de eens zo herkenbare stijl.

Unaniem werd gekozen voor Adriaanse als opvolger, maar alras leerde voorzitter Joop Munsterman de eigenzinnige Amsterdammer wat beter kennen. De ervaren trainer volgde alleen zijn eigen visie: de assistenten klaagden steeds luider over een chronisch gebrek aan samenwerking. Ook de spelers zetten zich af tegen de soms iets te gewaagde tactiek van een puur aanvallende ploeg. Munsterman had zich kennelijk slecht verdiept in het karakter en de stijl van Adriaanse. Een wat ouderwetse trainer, met een schat aan routine en niet altijd bereid tot overleg met de secondanten, maar absoluut een klasbak, en zeker geschikt om Twente te behouden voor de top in de Eredivisie.

De voorzitter keerde zich nochtans af van Adriaanse. Het was zijn zoveelste verkeerde inschatting. Hij zwichtte voor het gekakel uit het kippenhok vol mokkende assistenten en meelopers. De verontwaardiging van het genegeerde technisch hart bleek belangrijker en zwaarder te wegen dan de opvattingen van de hoofdtrainer. Twente had nog altijd kans op een tweede titel, maar Adriaanse werd in de winterstop ontslagen. Een fatale fout in een serie van blunders in Enschede. De directie toonde zich solidair met een veel te grote groep van allerlei persoonlijke belangentjes. In die complete spraakverwarring werd het idee geboren om Steve McClaren terug te halen voor een tweede ambtstermijn.

De domste actie sinds jaren en uiterst ondoordacht. Weliswaar had McClaren zich in statistische zin onsterfelijk gemaakt bij Twente als trainer van de landskampioen, maar ook in dat seizoen viel er al van alles aan te merken op het chaotische beleid van de Engelsman. De titel was echt niet zijn verdiensten, maar van leiders in het team als Kenneth Perez, Theo Janssen en Blaise N’Kufo. Types die zelf wel de lijn konden uitstippelen naar de triomf. Onder McClaren verdwaalde Twente hulpeloos in het labyrint van een afbladderende organisatie. De Engelsman vloog regelmatig op en neer naar zijn familie in eigen land en was toch al niet sterk in het aanhalen en bewaken van de discipline. Het elftal gleed weg naar de zesde plaats en kreeg als beloning voor sportief gedrag toegang tot de kwalificatie voor de Europa League.

In de competitie van nu verdoezelde Twente lang de gebreken, mede dank zij het grillige geploeter van de concurrentie. Maar de crisis vrat zich steeds dieper in het voetbal, dat meer en meer liefhebbers wegjoeg. McClaren probeerde met een behoudend systeem te redden wat er nog te redden viel. Kansloos, want het negatieve proces had zich al in alle gelederen vertakt. Het heet dat McClaren de eer aan zichzelf hield en na een nachtje slapen zelf zijn contract inleverede. Het zal wel en het doet er in feite niet meer toe, want het al dan niet opgedrongen vertrek van alweer de onjuiste trainer ondermijnde opnieuw de al wankele positie van Munsterman. Voor hem had de Engelsman niet behoeven op te stappen. Wat een onzin en hypocriet gezwam.

Twente wil nu het seizoen graag afmaken met Alfred Schreuder, maar hij krijgt slechts vier weken dispensatie van de KNVB. De leiding lost dat zo nodig op met Patrick Kluivert als stroman op de bank. De coach van de beloften blijkt één van de vele werknemers te zijn met een dergelijke bevoegdheid. Het is hoe dan ook een noodoplossing, zonder enig garantie op effect. Twente staat nog vijfde, maar zal spoedig verder wegzakken. FC Utrecht en wellicht ook NEC liggen op de loer en beschikken over een kwalitatief beter ingespeeld elftal dan het rommeltje uit Enschede. Het ontbeert de ploeg aan zelfvertrouwen, luidt de diagnose, maar ook aan klasse en vooral aan geboren winnaars. Twente heeft de kortstondige bloeiperiode te danken aan een trainer als Fred Rutten. Hij legde het fundament aan onder de latere kampioen, hij introduceerde een attractieve speelwijze, met een goede balans in de diverse linies. Daarna rukte de afbrokkeling op, als een verwaarloosde ruïne in ruig weer.

In Enschede zingen de namen van Gertjan Verbeek en Bert van Marwijk rond als potentiële opvolgers. Eén telefoontje van Munsterman met Van Marwijk en de voormalige bondscoach kan komen praten, maar er is helemaal geen contact geweest tussen die twee. Vermoedelijk gaat dat ook niet gebeuren. Van Marwijk kijkt nogal kieskeurig aan tegen aanbiedingen en hapt niet vlot toe.

Twente zou eerst een grondige zelfanalyse moeten maken over de oorzaak van de neerwaartse spiraal in de afgelopen jaren. Ajax kent ook een technisch hart, afgeladen met oud-spelers. Maar er bestaat een strakke en duidelijke hiërarchie, en Johan Cruijff houdt op afstand scherp toezicht op de voortgang van de ontwikkelingen.

Twente dient eerst zijn eigen ingewikkelde structuur op te schonen en te verbeteren. Een trainer als Verbeek zou daarna ideaal zijn als wegbereider naar een duurzaam herstel, maar Verbeek heeft nog twee jaar bij AZ en bepaald geen goede klik met Munsterman. Waarschijnlijk wringt daar het ware probleem in Enschede, waar een door zijn ego verblinde voorzitter maar niet wil inzien wat voor een puinzooi hij zo langzamerhand heeft aangericht….

LEX MULLER / Voetbalzone