Ultra's expert bekritiseert Nederlandse aanpak: "Pleisters plakken op geamputeerd been"

De Engelse schrijver en journalist James Montague bracht in 2020 het boek '1312: Among the ultras' uit. Voor het boek ging hij zeven jaar lang naar allerlei landen om daar tussen de fanatieke supporters - de ultra's - te gaan staan en te bekijken wat ze doen, en hoe ze dat doen. Montague heeft ook een aantal jaar in Nederland gewoond en heeft met een Nederlandse journalist een zevenjarig kind, dus weet ook van alles over de Nederlandse 'ultra's-cultuur'.

In Nederland komen supporters vrij vaak in het nieuws wegens gewelddadigheid, zoals onlangs bij Ajax - Feyenoord. Wat moet er gebeuren na een dergelijk incident? "Er moet worden onderzocht waarom jonge mensen zo boos zijn", vertelt Montague in gesprek met de Volkskrant. "Wat in een stadion gebeurt, weerspiegelt altijd een onderhuidse stroming in de samenleving."

"Men denkt in Nederland dat men een goed georganiseerde samenleving heeft, maar er is een groep die extreem boos is. Tijdens coronalockdowns en de stikstofprotesten zijn er ook gewelddadige protesten geweest. In Frankrijk zie je rellen op straat uit onvrede en dús zie je ook rellen in de voetbalstadions. Maar in Duitsland zie je dit niveau van agressie niet in stadions. Terwijl je daar veel grotere bezoekersaantallen en veel meer grote clubs hebt."

Gelooft Montague in maatregelen als supporters- en alcoholverboden? "Alles wat je aan maatregelen in een stadion onderneemt, is als pleisters plakken op een geamputeerd been. Het maakt de weerstand alleen maar groter. Juist toen clubs in Nederland aan het begin van de eeuw de ijzeren hekken eruit deden en de enorme politiemacht afnam, nam de agressie af. In Duitsland drinkt iedereen bier en zijn er nauwelijks problemen. Er is vaak veel communicatie tussen de supporters en het bestuur van Duitse clubs."

"Je kunt alles wat afwijkt eruit stampen, zoals in Engeland is gebeurd. Maar je vernietigt daarmee een subcultuur. In Engeland is geen probleem meer met hooliganisme. Maar je hebt ook geen enkel recht meer in een voetbalstadion. Wie ook maar een discussie aangaat, krijgt een levenslang stadionverbod. Er is geen kans meer om je echt te uiten."

"Er is enorm veel aandacht voor de negatieve kanten van fanatieke voetbalfans. Maar ze kunnen ook positieve zaken in gang zetten. In Duitsland zie je complete bewegingen ontstaan, die bijvoorbeeld protesteren tegen de verhoging van ticketprijzen of de inmenging van een sponsor uit een dubieus land, zoals Qatar Airways bij Bayern München. Dat gebeurt niet in Groot-Brittannië, daar is geen ruimte voor. En zie: het voetbal is er onbetaalbaar geworden voor de gewone man, de sfeer is bij sommige clubs echt veel minder, veel klinischer", aldus de Engelse schrijver.

Ultra's 

"De vaak gemaakte fout is dat ultra’s worden geschaard onder hooligans. Het Engelse hooliganisme uit de jaren tachtig en negentig was ongeorganiseerd, chaotisch, puur gericht op geweld, met veel drankinname. Veel ultra’s willen niets met geweld te maken hebben. Maar soms hebben ze wel een gewelddadige flank, met name in Oost-Europa zijn die flanken meer vermengd, in Frankrijk en Nederland de laatste tijd ook. Al verschilt dat per regio."

Montague schrijft in zijn boek dat ultra's een belangrijke jeugdcultuur is die het verdient beschermd te worden. Hij legt uit waarom. "Het kan een belangrijke politieke ruimte zijn, ultra’s waren een evident onderdeel van de Arabische lente in Egypte, Algerije en Tunesië. Het is zeker niet altijd extreem-rechts, soms is het juist extreem-links of wordt gepleit voor meer openheid, humaniteit, solidariteit. De ultra’s van Besiktas regelden na de aardbevingen door hun netwerk enorm veel hulp. Bij Werder Bremen protesteren ze tegen nazi’s, bij Freiburg tegen seksisme. Er zijn zoveel initiatieven van ultrasupportersgroepen voor minderbedeelden of indrukwekkende eerbetonen voor overleden personen."

"Dat sentiment, het antiautoritaire, het wantrouwende, ook naar journalisten toe trouwens, zit er heel erg in. Ik kan me dat goed voorstellen als ik zag hoe ze soms werden behandeld en afgeschilderd. Autoriteiten worden massaal gewantrouwd, echt niet alleen door voetbalsupporters. Dat is, als ik kijk naar alle politieke schandalen in Nederland en Engeland de laatste jaren, niet zonder reden."

Politici

"Politici proberen te scoren door zich uit te spreken over voetbalsupporters. Een woordenwisseling in een stadion levert veel zwaardere straffen op dan een woordenwisseling naast de McDonald’s. Ik praat het niet goed als er in een stadion geweld wordt gebruikt tegen de politie, natuurlijk niet. Maar de onvrede komt altijd ergens vandaan. En als je daar niet naar luistert en juist meer politie gaat inzetten en ze opdracht geeft supporters harder aan te pakken, dan werkt dat contraproductief. Je kunt het neerslaan, maar dan komt het elders weer naar boven", aldus Montague.

Montague is het ermee eens dat het bij Ajax - Feyenoord te ver ging. "Ik wil niet iemand zijn die zegt: dat was geweldig om te zien. Natuurlijk niet. Soms loopt het uit de hand. Ik ageer er wel tegen dat het probleem-ultra’s zijn, dat dit voetbal is. Dit is bovendien een tijd waarin je door camera’s op telefoons en sociale media werkelijk alles ziet wat er gebeurt, dat zorgt er ook voor dat sommige dingen veel erger lijken dan ze waren. In de jaren tachtig en negentig was het toch echt vele malen erger, maar daar zijn minder beelden van."

Oplossing?

Hoe moeten clubs, voetbalbonden en de politiek er dan mee omgaan? "Dialoog! Geef ze een stem. Bij fanatieke voetbalsupporters gaat het vaak om dezelfde dingen: ticketprijzen, politie, bestuur, aftraptijden, commercialisering, behandeling. Onderschat niet wat de ultracultuur doet voor een club, voor een competitie, voor verbondenheid, levendigheid en betrokkenheid. Tijdens corona hebben we gezien hoe dodelijk lege stadions zijn voor het voetbal. Waarom wil iedereen naar Borussia Dortmund? Echt niet zozeer vanwege het voetbal, maar om Die Gelbe Wand te zien, de enorme staantribune die is gecreëerd door ultra’s."

"Zij kregen het voor elkaar dat ze daar nog steeds kunnen staan, in plaats van dat ze verplicht moesten zitten. Als de Nederlandse autoriteiten slim zijn, volgen ze Duitsland en niet Engeland", besluit de schrijver van het boek 1312: Among the ultras. Lees het hele artikel van de Volkskrant hier.