Column: De mystieke dimensie van de Grolsch Veste

Eindelijk kwam het er weer eens van. Na jaren bezochten wij, mijn geliefde en ik, een voetbalwedstrijd in de tempel van Enschede, die Grolsch Veste heet. In de tijd dat we er woonden waren we regelmatige bezoekers. Opnieuw werd ik erbij bepaald hoe bruisend en meeslepend het is om opgenomen te worden in de sfeer van het publiek. Ja, ik durf er de woorden geest en God en mystiek aan te verbinden.

Over het algemeen wordt sport niet geassocieerd met mystiek. En voetbal al helemaal niet. Wel zie je voetballers uit andere culturen vaak knielen of kruisjes slaan, maar wat er in het stadion gebeurt komt vaak juist negatief in het nieuws. Natuurlijk kennen we allemaal de verhalen van… misselijke spreekkoren en relletjes en sportverdwazing en de idioterie van het vele geld en de onfrisheid van de mensenhandel en ga zo maar door…

Maar die verhalen zijn zo beeldbepalend dat de prachtige potentie van sport en het stadiongebeuren erdoor worden ondergesneeuwd. Ik wil in deze column die, ja, mystieke kant laten zien. Zoals we dat afgelopen zondagavond weer beleefden in de Grolsch Veste tijdens de wedstrijd FC Twente Enschede – AZ Alkmaar.

Zalige vreugde om niets

Kijk nou toch eens, zie de ouwetjes op de foto in de nok van het stadion. We waren allebei kapot toen we al die trappen hadden bestegen. De jaren hebben hun tol geëist! Maar we zaten er en overzagen het fascinerende schouwspel van die duizenden mensen in één flow. Alleen al het bestijgen van die treden had iets religieus.

Wat me weer opviel was het intense meeleven en het daarin worden meegenomen. De siddering die door het stadion trekt als een mooie aanval van de tegenpartij maar net wordt verijdeld. De zucht van opluchting als een snoeihard schot rakelings langs de paal vliegt. De zeer selectieve en daarom grappige verontwaardiging als een eigen speler onderuit wordt gehaald. De juichende en zingende aanmoedigingen als het prachtig rode tenue van de FC Twente in het zestienmetergebied van AZ gevaar sticht. En de uitzinnige vreugde als na acht minuten de gouden Costa Ricaan Ugalde weergaloos de 1-0 binnenkopt. En in de elfde minuut reeds de 2-0! Wow!

We maakten het weer mee en de mystieke, zieke dominee van 72 werd er volledige in meegenomen! En zijn rustige, introverte geliefde niet minder.

Dat meegenomen worden op een golf van vreugde, dat is de mystieke dimensie. En waarom vreugde? Om een spelletje. Vreugde om niets. Is dat niet ten diepste mystiek? Vreugde om niets. Vreugde die louter gelegen is in de vreugde zelf. Uitzinnige, redeloze vreugde. Vreugde die opwelt uit de diepste bronnen van het mens-zijn. Vreugde van het leven zelf, dat in jou stroomt en het uitschreeuwen wil van vreugde. Zoals je God kunt prijzen, niet omdat zij iets voor je regelt maar puur om God zelf.

Wie kent niet die vitale, volkomen irrationele vreugde vanaf zijn jeugd? Een vreugde waarin je je als rationele, bedaagde volwassene toch al zo zelden laat onderdompelen – en waar je soms zo naar kunt verlangen. Ter illustratie een fragment uit mijn boek Boerenkind:

‘Wat ik ook ontdekte was de zalige vreugde om niets die sport je kan schenken. Van voor het tv-tijdperk herinner ik me een zondagmiddag dat we luisterden naar de Europese Kampioenschappen schaatsen. All round, zeggen we nu, maar toen had je alleen gewoon: schaatsen. Dat de Nederlander Henk van der Grift Europees kampioen werd – of tweede, dat weet ik niet meer – vervulde mij met zo’n blijdschap dat ik juichend de schuur in rende en met een stok tegen de ijzeren wand van een drinkbak dreunend de overwinning vierde. Let wel, dat deed ik volstrekt in mijn eentje. Dit schrijvende smelt mijn hart. Waarom doe ik dat nu nooit meer? Juichend de straat op rennen, in mijn eentje, en op een verkeersbord rammen van redeloze vreugde?’

Opgaan naar het feest

Het is goed om bij alle sportverloedering – zoals de veel te ver doorgevoerde perfectionering met het invoeren van de VAR – die mooie kracht van sport en het stadiongebeuren in het vizier te houden, ervan te genieten en je erdoor op sleeptouw te laten nemen.

Ik ervoer weer hoe goed het is om dit mee te maken. De flow die door het stadion trekt, illustreert de geestkracht die mensen kan bezielen en dan een enorme energie vrijmaakt. Je voelt het zinderen tot in het staartje van je ziel als het even niet meezit en de FCT steun nodig heeft. Dan juist zwelt het zingen aan en voel je de warmte van het meeleven.

Die voel je ook in de ontroerende gestalte van compassie als een oud-speler ziek is of een kind van een speler of als er sprake is van een ander drama in de spelers of supporterskring. Dan straalt de warmte van de tribune af.

Wat je ook tot in je tenen voelt, is de bewondering van schoonheid. Voetbal is op z’n mooist als kunst. Een dans. Wie dit niet herkent moet maar eens naar beelden kijken van Van Basten, Bergkamp en recent Frenkie de Jong. Hun bewegingen vormen een dans. Zo vloeiden de aanvallen van FC Twente in de eerste helft over het veld, in driehoekjes en slimme passes. En toen Cerny zich met een weergaloze draai losmaakte van zijn tegenstander ging er weer zo’n zucht van verrukking door het stadion. Heerlijk!

Voor de wedstrijd:

Het is opgaan naar het feest. Al die duizenden mensen zo verwachtingsvol opdoemend uit de straten rond de voetbaltempel om het leven te vieren, de souplesse en de kracht van het lijf te vieren, het spel te vieren, het spel dat het leven is… ja, dat is ook mystiek.

Na de wedstrijd:

Kinderen die feestelijk laat op mogen blijven en om 10 uur ’s avonds nog een frietje krijgen en zo onvergetelijke herinneringen opbouwen. Zo is het spel bedoeld. Vergeet de excessen, ontaarding en rellen. En focus op hoe het kan zijn.

Ik hoop spoedig weer de reis te ondernemen van het verre Zeeland naar het verre Twente om daar, in die mooie rooie tempel, de mystiek te ondergaan van een spelletje.

Wim Jansen